Diagnostyka obrzęków kończyn

Obrzęki mogą pojawić się w każdym wieku. Zwykle dotyczą kończyn dolnych i towarzyszą niewydolności żylnej lub limfatycznej, urazom, zaburzeniom krążenia, nerek lub hormonalnym. W przypadku kończyn górnych, obecność obrzęków jest najczęściej następstwem radioterapii bądź usunięcia węzłów chłonnych podczas operacji onkologicznych – mówi w rozmowie światowy ekspert w zakresie limfologii, prof. dr hab. n. med. Waldemar Olszewski, specjalista chirurgii ogólnej i twórca Poradni Chorób Kończyn w Centrum Kompresjoterapii Thuasne, gdzie kieruje zespołem lekarzy wykonujących badania z zastosowaniem limfografii fluorescencyjnej.

Badania fizykalne

W diagnostyce obrzęków bardzo ważny jest obraz kliniczny i przebieg choroby, a oprócz badań fizykalnych, w rozpoznaniu wykorzystuje się ponadto metody obrazowe, które umożliwiają prawidłową ocenę struktury obrzęku, obecności płynu, stanu żył i tętnic kończyn dolnych czy zmian w układzie chłonnym. W badaniu fizykalnym ważna jest objętość spuchniętej kończyny, to czy obrzęk jest jedno- czy obustronny oraz kolor skóry. Istotne jest również “ucieplenie” nogi – wymienia prof. dr hab. n. med. Waldemar Olszewski. W przypadku stanu zapalnego, jej temperatura będzie bowiem podwyższona, a nie muszę wspominać, że w trakcie rozpoznania obserwujemy także sprawność kończyny, jak szybko chory się rozbiera, kuca, siada, staje na palcach oraz czy towarzyszy tym czynnościom ból. Obrzęk w przodostopiu nie zawsze musi bowiem wskazywać na problem, który dotyczy układu limfatycznego. Zdarza się, że pojawiający się w tym obszarze ból spowodowany jest stanem zapalnym w układzie stawowo-więzadłowo-ścięgnistym.

Badania obrazowe

Obrzęki limfatyczne po mastektomii z rozmieszczeniem płynu obrzękowego w kończynie w powierzchownych warstwach, w tkance podskórnej diagnozuje się dzięki izotopowej limfografii po podaniu białka związanego z izotopem, który wchłania się tylko do naczyń limfatycznych bądź z zastosowaniem limfografii fluorescencyjnej. Ta nowoczesna metoda jest stosowana tylko w nielicznych ośrodkach w Polsce, m. in. w Centrum Kompresjoterapii Thuasne i pozwala m. in. na zobrazowanie trudnych do zdiagnozowania naczyń limfatycznych w pachwinach oraz wczesne wykrycie ich dysfunkcji.

W codziennej praktyce postawienie diagnozy opiera się na badaniach USG kończyny, które pozwalają na ocenę budowy tkanek oraz zlokalizowanie obrzęku wraz z dokładnym pomiarem jego wielkości. Dzięki ultrasonografii możemy diagnozować zakrzepy w żyłach mięśniowych podudzia, uda czy miednicy, co klinicznie jest możliwe do rozpoznania, ponieważ pojawia się zasinienie kończyny i zastój krwi żylnej. Jak wyjaśnia w rozmowie prof. dr hab. n. med. Waldemar Olszewski, taki obraz wyklucza zastosowanie terapii przeciwobrzękowej i wymaga wdrożenia leczenia przeciwzakrzepowego.
W diagnostyce różnicowej, oprócz USG w ocenie stopnia zaawansowania zmian tkanki podskórnej czy mięśni stosuje się także rezonans magnetyczny oraz tomografię. Zdaniem eksperta, w przypadku zakrzepów żylnych powiększeniu ulegają mięśnie, a nie tkanka podskórna, w przypadku obrzęków limfatycznych jest odwrotnie.

Prof. dr hab. med. Waldemar Lech Olszewski, specjalista II stopnia chirurgii ogólnej, od 1970 r. jest profesorem nadzwyczajnym w Klinice Chirurgii Akademii Medycznej oraz w Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Od 1985 r. profesor zwyczajny warszawskiej Kliniki Chirurgii Szpitala MSW. Odbywał podyplomowe szkolenia i prowadził badania naukowe w Hammersmith Hospital w Londynie w latach 1962-1963, a następnie w Harvard Medical School w Bostonie (USA). W latach 1968-1970 pracował w Szpitalu Miejskim nr 4 w Warszawie, a następnie w Katedrze Chirurgii Akademii Medycznej oraz w Instytucie Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie jako kierownik Zakładu Chirurgii Transplantacyjnej. Od 1997 r. pracuje m.in. w Klinice Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej Szpitala MSWiA oraz w PAN w Warszawie.